Co to trzustka i jaką pełni funkcje?
Trzustka to niewielki narząd położony wewnątrz jamy brzusznej, leżący w sąsiedztwie żołądka i dwunastnicy, czyli początkowego odcinka jelita cienkiego. Jest ona zbudowana z pęcherzyków produkujących enzymy trawienne oraz wysp trzustkowych, wydzielających hormony odpowiedzialne za metabolizm węglowodanów (insulinę i glukagon).
Enzymy trzustkowe za pośrednictwem przewodów wyprowadzających trafiają do dwunastnicy i umożliwiają trawienie cukrów złożonych, tłuszczy oraz białek. Natomiast hormony produkowane w komórkach wysp przedostają się bezpośrednio do krwioobiegu za pośrednictwem sieci naczyń krwionośnych.
Jakie są najczęstsze choroby trzustki?
Choroby trzustki, zaburzając jej funkcjonowanie, niosą za sobą dotkliwe następstwa dla całego organizmu. Do najczęstszych schorzeń tego narządu należą: ostre i przewlekłe zapalenie trzustki oraz rak trzustki.
Ostre zapalenie trzustki
Enzymy trawienne produkowane przez trzustkę są magazynowane w formie nieaktywnych proenzymów, prawidłowo ulegających aktywacji dopiero w świetle jelita. Jeśli jednak dojdzie do ich przedwczesnego uaktywnienia, mogą one powodować uszkodzenia w obrębie narządu, a także sąsiadujących tkanek i rozwój ostrego stanu zapalnego, czyli ostre zapalenie trzustki (OZT). W wielu przypadkach jest to choroba o łagodnym przebiegu, może jednak powodować ciężkie powikłania, ze wstrząsem septycznym włącznie. Dlatego ważne jest jej szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Do najczęstszych przyczyn ostrego zapalenia trzustki zalicza się spożycie alkoholu oraz kamica żółciowa.
Objawy ostrego zapalenia trzustki to:
- gorączka,
- bardzo silny ból brzucha ze wzmożonym napięciem mięśni brzucha,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia świadomości,
- żółtaczka,
- zaczerwienienie twarzy,
- krwawe podbiegnięcia wokół pępka.
Podstawą leczenia OZT jest leczenie żywieniowe (dieta ubogotłuszczowa, a w chorobie o ciężkim przebiegu żywienie dojelitowe lub dożylne), nawadnianie dożylne oraz leczenie przeciwbólowe.
Przewlekłe zapalenie trzustki
Postać przewlekła zapalenia trzustki (PZT) to stan, w którym chroniczny proces zapalny prowadzi do przebudowy narządu. Tkanka gruczołowa zostaje zastąpiona przez tkankę włóknistą, co może doprowadzić do zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, to znaczy zaburzeń trawienia i wchłaniania substancji odżywczych ze względu na brak enzymów oraz stanów przedcukrzycowych i cukrzycy, związanych z niewystarczającą produkcją insuliny. Główną przyczyną PZT jest alkohol, którego szkodliwe działanie nasila palenie tytoniu. Może być ono również spowodowane przez hiperlipidemię, niektóre leki, a także choroby uwarunkowane genetycznie, między innymi mukowiscydozę. Wyróżnia się również autoimmunologiczną postać zapalenia trzustki, często współistniejąca z nieswoistymi zapaleniami jelit.
Leczenie PZT wymaga zaprzestania spożywania alkoholu i palenia tytoniu, a także stosowania bogatobiałkowej i bogatokalorycznej diety. Zaburzenia związane z niewydolnością trzustki mogą wymagać suplementowania enzymów trzustkowych i insuliny.
Rak trzustki
Rak trzustki jest stosunkowo rzadko występującym nowotworem. Cechuje się on jednak bardzo złym rokowaniem i dużą śmiertelnością, ze względu na bezobjawowy przebieg wczesnych stadiów choroby. Ryzyko zachorowania znacząco zwiększają palenie tytoniu i przewlekłe stany zapalne (PZT), a także otyłość i predyspozycje genetyczne.
Wczesne objawy raka trzustki mogą być niecharakterystyczne i obejmują:
- uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
- utratę apetytu i spadek masy ciała,
- wzdęcia,
- biegunkę,
- nudności.
W bardziej zaawansowanych stadiach może wystąpić:
- ból nadbrzusza promieniujący do pleców,
- żółtaczka,
- niedrożność dwunastnicy,
- wodobrzusze,
- cukrzyca,
- ostre zapalenie trzustki,
- zakrzepica żył głębokich.
Leczenie raka trzustki opiera się o radykalne, chirurgiczne usunięcie nowotworu, wraz z przylegającymi narządami: dwunastnicą, fragmentem żołądka i pęcherzykiem żółciowym. Nie każdy chory kwalifikuje się jednak do zabiegu operacyjnego, na przykład jeśli wystąpiły przerzuty odległe lub nowotwór nacieka duże naczynia krwionośne. W takim wypadku stosuje się chemioterapię.
Diagnostyka chorób trzustki
Choroby trzustki diagnozuje się zwykle na podstawie objawów w połączeniu z wynikami pomocniczych badań laboratoryjnych i obrazowych.
Badania aktywności enzymów trzustkowych (amylaza i lipaza) stanowią podstawę do rozpoznania OZT. Przydatne są również: morfologia krwi oraz CRP i prokalcytonina, lipidogram, poziom glukozy i próby wątrobowe (AST, ALT, bilirubina, GGTP, ALP).
Badania obrazowe odgrywają dużą rolę w diagnostyce nowotworów. Ze względu na jej położenia, ocena trzustki w tradycyjnym badaniu USG bywa utrudniona. Powszechnie stosowanym badaniem jest tomografia komputerowa z podaniem środka kontrastowego, która cechuje się dużą dokładnością, zwłaszcza w przypadku ognisk nowotworowych powyżej 2 cm. Metodą o najwyższej czułości jest gastroskopia z endoskopową ultrasonografią (EUS) umożliwiająca dokładną ocenę nawet niewielkich zmian, a także pobranie biopsji do badania histopatologicznego.
Leczenie chorób trzustki w Centrum Medycznym iMed24
Centrum Medyczne iMed24 w Krakowie oferuje Pacjentom pełny zakres opieki ambulatoryjnej w ramach jednej placówki. W diagnostyce i leczeniu chorób trzustki specjalizuje się nasza poradnia gastroenterologiczna. Dysponujemy również nowoczesną i dobrze wyposażoną pracownią endoskopową, w której wykonywane są badania górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym endoskopowa ultrasonografia (EUS), również w znieczuleniu ogólnym. Dodatkowo zapewniamy naszym Pacjentom dostęp do Centrum Diagnostyki Obrazowej, wykorzystującego wysokiej klasy sprzęt, co gwarantuje krótki czas badania i minimalizację wykorzystywanej dawki promieniowania, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiej rozdzielczości obrazów.