Smog – cichy zabójca
Smogiem nazywamy wysokie stężenie zanieczyszczeń unoszących się w powietrzu. Mogą być to zarówno pyły, a więc ciała stałe zawieszone w powietrzu, a także szkodliwe dla człowieka gazy. Wśród najczęsciej występujących, niebezpiecznych substancji zawartych w smogu wyróżniamy:
- PM 10 – jest to pył, którego drobinki mają średnicę mniejszą niż 10 mikrometrów (dla porównania pojedyncza czerwona krwinka człowieka ma średnicę około 7 mikrometrów). Do cząsteczek tego pyłu mogą przyłączać się substancje szkodliwe, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatycze (m.in. benzopiren, będący substancją silnie rakotwórczą), ołów i inne metale cieżkie czy furany (o tak zwanych właściwosciach cytotoksycznych, czyli uszkadzajacych komórki ludzkiego organizmu). Pył ten osadza się w górnych drogach oddechowych i dużych oskrzelach powodując ich podrażnienie, kaszel oraz uczucie duszności.
- PM 2,5 – pył o średnicy cząsteczek mniejszej od 2,5 mm. Podobnie jak PM 10 może łączyć się z substancjami toksycznymi i umożliwiać im przenoszenie na duże odległości. Z uwagi na mały rozmiar, cząsteczki tego pyłu mogą przenikać z płuc do krwi.
- NO2 – dwutlenek azotu to silnie toksyczny gaz o ostrym zapachu. Jest jednym z gazów odpowiedzialnych za tworzenie dziury ozonowej. Podrażnia drogi oddechowe człowieka, powodując zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego oraz osłabiajac odporność na infekcje (np. na grypę).
- SO2 – dwutlenek siarki to bezbarwnym gazem o ostrej, gryzącej woni. W kontakcie z parą wodną zawartą w powierzu przyczynia sie do powstawania kwaśnych deszczy. Może podrażniać drogi oddechowe, a także spojówki oczu oraz skórę.
- C6H6 – benzen wchodzi w skład pochodnych ropy naftowej, takich jak na przykład benzyna. Jest substancją toksyczną (może powodować ostre zatrucie) i rakotwórczą (z czasem przyczynia się do powstania nowotowrów).
- WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne są związkami zawartymi m.in. w spalinach samochdów oraz dymie papierosowym. Wykazują silne właściwości rakotwórcze.
Ciężko ocenić kto i co jest odpowiedzialny za powstanie smogu. Analiza na dużą skalę zlecona przez Urząd Marszałkowiski Województwa Małopolskiego pokazała że 42% zanieczyszczeń powietrza pochodzi z tak zwanej „niskiej emisji”, czyli zanieczyszczeń powietrza powstających na niskiej wysokości – najczęściej w wyniku ogrzewania domów za pomocą przestarzałych instalacji grzewczych lub palenia w piecu śmieciami. Dodatkowym niebezpieczeństwem niskiej emisji jest fakt, że powstaje ona w miejscach gdzie duża ilość osób narażona jest na jej działanie (na przykład osiedla mieszkalne). Za 21% emisji zanieczyszczeń odpowiadają zakłady przemysłowe, a około 17% produkowane jest przez ruch samochodowy.
Komu zagraża smog i jakie mogą być jego skutki?
Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem jest niezdorwe dla każdego. Są jednak grupy osób które szczególnie wrażliwych na negatywne działanie smogu. Zaliczają się do nich:
- Kobiety w ciąży – nienarodzone dzieci są szczególnie wrażliwe na wszystkie substancje toksyczne, również te, które dostają się do organizmu matki podczas oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Jest to spowodowane przedostawaniem się do organizmu dziecka, przez barierę naczyniowo-łożyskową, trujących związków, w tym rakotwórczych WWA. Dzieci kobiet mieszkający na terenach o znacznym zanieczyszczeniu powietrza mają niższą masę urodzeniową, wolniej się rozwijają i mają większe ryzyko zachorowania na astmę oskrzelową.
- Osoby chorujące na przewlekłe schorzenia układu oddechowego – duża zawartość drażniących pyłów i gazów w powietrzu może wywoływać częstsze zaostrzenia takich chorób jak astma oskrzelowa czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Dodatkowo zmniejszona odporność na zakażenia układu oddechowego również zaostrza przebieg tych chorób.
- Osoby cierpiace na przewlekłe choroby układu krążenia – serce i płuca są narządami, które sciśle ze sobą współpracują. Nie dziwi zatem fakt, że zanieczyszczone powietrze szkodzi również sercu. Narażenie na wysokie stężenia smogu zwiększa ryzyko zawału serca oraz zaostrzeń przewlekłej niewydolności serca. Odpowiedzialny za to jest przede wszystkim pył PM 2,5, który z uwagi na mały rozmiar ma zdolność przenikania do krwi.
- Osoby starsze – z uwagi na częstsze występowanie wyżej wymienionych chorób przewlekłych u osób starszych są one szczególnie narażone na szkodliwe działanie smogu.
Jak radzić sobie ze smogiem?
Chociaż dane o jakość powietrza w Polsce w ostatnim czasie są przytłaczjace, a sytuacja nie ulegnie poprawie, dopóki nie zacznie się walka na wielką skalę z przyczynami powstawania smogu, to nie pozostajemy bezbronni. W internecie oraz na smartfonach dostępne są witryny/aplikacje podające aktualne stężenie smogu w miastach Polski. Korzystanie z nich pozwoli Ci ocenić kiedy należy zastosować się do poniższych porad:
- Ogranicz aktywność fizyczną na zewnątrz gdy poziom zanieczyszczenia powietrza jest alarmująco wysoki.
- Stosuj maski przeciwpyłowe – na polskim rynku dostępne jest wiele masek przeciwsmogowych, które bardzo dobrze sprawdzają się, gdy jesteśmy zmuszeni do marszu po zanieczyszczonym mieście. Pamiętaj aby przed zakupem upewnić się o tym jakie pyły maska jest w stanie zatrzymać.
- Gdy stężenie zanieczyszczeń powetrza jest wysokie - nie otwieraj okien.
- Jeśli występują u Ciebie niepokojące objawy, takie jak przewlekły kaszel, duszność lub częste infekcje układu oddechowego, warto wybrać się do pulmonologa.