Czym jest bruksizm?
Bruksizm to powszechne schorzenie polegające na mimowolnym zgrzytaniu zębami lub zaciskaniu zębów. Zarówno mechanizm odpowiadający za występowanie tego zaburzenia, jak i jego bezpośrednia przyczyna są przedmiotem licznych badań i dyskusji pomiędzy specjalistami wielu dziedzin medycyny. Wyróżnia się dwa rodzaje bruksizmu: nocny i dzienny.
Bruksizm nocny
Należy do tak zwanych zaburzeń ruchowych związanych ze snem i objawia się głównie jako bezwiedne zgrzytanie zębami. Osoby cierpiące na tą odmianę są bardziej narażone na współistnienie zakłóceń snu takich jak bezdech senny, zwiększona częstość akcji serca i wzmożone napięcie mięśni.
Bruksizm dzienny
Charakteryzuje się silnym, często nieświadomym zaciskaniem zębów i jest zwykle związany ze stresem i dużym obciążeniem emocjonalnym.
Przyczyny bruksizmu
U podłoża bruksizmu leży wzrost aktywności mięśni odpowiedzialnych za żucie. Z czego jednak wynika to nadmierne pobudzenie? Powstało na ten temat wiele teorii i hipotez, jednak nie zawsze udaje ustalić się konkretną przyczynę. Z tego względu bruksizm dzieli się na pierwotny (idiopatyczny) i wtórny.
Bruksizm pierwotny stwierdza się, gdy nie jest możliwe ustalenie pierwotnej przyczyny powodującej dolegliwości. Uważa się jednak, że za rozwój choroby odpowiada zwiększone pobudzenie generowane w ośrodkowym układzie nerwowym. Za czynniki ryzyka prowadzące do wystąpienia tego schorzenia uważa się:
- przewlekły, nasilony stres,
- palenie tytoniu lub innych wyrobów zawierających nikotynę,
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- nadużywanie kawy i napojów energetycznych,
- zażywanie narkotyków wpływających pobudzająco na układ nerwowy (np. amfetamina),
- rodzinne występowanie bruksizmu.
Bruksizm wtórny jest konsekwencją innych schorzeń lub efektem działań niepożądanych niektórych leków, jego najczęstsze przyczyny to:
- choroba refluksowa przełyku (GERD),
- stosowanie leków przeciwdepresyjnych z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI, np. sertralina, escitalopram, fluoksetyna), inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI, np. wenlafaksyna, duloksetyna), a także niektórych leków przeciwpsychotycznych,
- bezdech senny,
- choroby neurologiczne, przede wszystkim choroba Parkinsona,
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
Objawy bruksizmu
Objawy bruksizmu mogą być bardzo zróżnicowane, począwszy od trudno dostrzegalnych i widocznych jedynie podczas kontroli stomatologicznej, po znacznie ograniczające jakość życia. Należą do nich:
- zgrzytanie zębami, które może być wystarczająco głośne, aby obudzić śpiącego partnera/partnerkę,
- uszkodzenia szkliwa zębów,
- pęknięte, wyszczerbione zęby,
- ból lub nadwrażliwość zębów,
- uczucie zmęczenia i drętwienia mięśni żwaczy,
- ból w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, mogący promieniować do skroni, karku oraz szyi,
- ból ucha oraz szumy uszne,
- przerost mięśni żwaczy, asymetria twarzy,
- zaburzenia snu.
Czy bruksizm da się wyleczyć?
Jeśli problem jest jedynie nieznacznie nasilony i występuje przejściowo, na przykład ze względu na okres wzmożonego stresu związanego z życiem zawodowym lub prywatnym, leczenie może nie być konieczne. Jeśli natomiast bruksizm znacząco pogarsza jakość życia konieczne jest zdecydowane działanie.
Całkowite wyleczenie bruksizmu może okazać się trudne, a nawet niemożliwe. Dlatego podstawowym celem jest łagodzenie dolegliwości i ochrona uzębienia.
Leczenie stomatologiczne opiera się na zastosowaniu specjalnej szyny relaksacyjnej, czyli nakładki na górny lub dolny łuk zębowy, chroniącej zęby przed nadmiernym naciskiem i łagodzącej dolegliwości bólowe. Jeśli widoczne są już istotne uszkodzenia, konieczna jest ich odbudowa oraz ewentualna korekcja powstałych wad zgryzu.
Popularność zdobywają również terapia manualna i fizjoterapia stomatologiczna, ukierunkowane na rozluźnienie mięśni żucia przez odpowiednie ćwiczenia.
Jeśli pojawienie się choroby było związane ze znaczącym obciążeniem emocjonalnym lub pod jego wpływem występuje zaostrzenie dolegliwości, ważna jest nauka prawidłowego radzenia sobie z napięciem i lękiem. Medytacja i inne techniki relaksacyjne mogą okazać się pomocne podczas niezbyt nasilonego stresu. Jeśli jednak jest on przewlekły i utrudnia codzienne funkcjonowanie warto skorzystać z prady psychoterapeuty.
Ciekawym rozwiązaniem wydaje się być biofeedback, czyli metoda wykorzystująca urządzenia monitorujące pracę mięśni połączone z odpowiednimi ćwiczeniami, tak aby wypracować świadomą kontrolę nad aktywnością mięśni żucia.
Wykorzystanie środków zwiotczających mięśnie, w tym zastrzyków z toksyny botulinowej może okazać się pomocne wśród osób z ciężkim bruksizmem, które nie reagują na inne metody leczenia.
Jeśli bruksizm ma charakter wtórny, najważniejsze jest zwalczanie zaburzeń powodujących występowanie choroby, takich jak bezdech senny czy choroba refluksowa przełyku (GERD).
W warunkach domowych można zadbać o profilaktykę bruksizmu, podejmując działania takie jak:
- redukcja stresu (na przykład przez odpoczynek, ciepłą kąpiel lub ćwiczenia fizyczne),
- unikanie substancji stymulujących przed snem (rezygnacja z kawy, mocnej herbaty czy alkoholu),
- dbanie o odpowiednią higienę snu,
- rzucenie palenia,
- planowanie regularnych kontroli stomatologicznych.
Poradnia stomatologiczna - iMed24
Pierwszym krokiem do wyleczenia każdej choroby jest trafnie postawiona diagnoza. Ponieważ objawy bruksizmu mogą nie być początkowo zauważalne dla pacjenta, stanowi on dodatkowy argument do regularnych przeglądów stomatologicznych.
Poradnia stomatologiczna iMed24 oferuje kompleksową opiekę w zakresie zdrowia zębów, jamy ustnej i aparatu żucia. Nasz personel w swojej codziennej praktyce kieruje się holistycznym podejściem do potrzeb pacjenta. Ponieważ leczenie bruksizmu wymaga często wielodyscyplinarnego podejścia, w ramach Centrum Medycznego iMed24 można skorzystać z konsultacji innych specjalistów, między innymi neurologa, gastroenterologa, a także poradni psychologicznej oraz poradni leczenia zaburzeń snu.